Pracownicy dziewięciu SKO dowiedzieli się, jak używać prawa w ochronie środowiska

28 maja 2019 r. w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim odbyło się czwarte szkolenie dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach z zakresu ochrony środowiska.

Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, razem z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich oraz kancelarią Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy, prowadziła szkolenie dla pracowników dziewięciu Samorządowych Kolegiów Odwoławczych (Jelenia Góra, Legnica, Leszno, Opole, Poznań, Sieradz, Wałbrzych, Wrocław oraz Zielona Góra).

Pierwsza część szkolenia poświęcona została omówieniu struktury Konwencji z Aarhus oraz roli Komitetu ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus. Dr Jerzy Jendrośka, członek Komitetu od 2005 r., zwrócił uwagę na najczęściej podnoszone w powiadomieniach problemy związane z dostępem do wymiaru sprawiedliwości, jak m.in. zbyt wysokie koszty postępowania, brak legitymacji procesowej, przewlekłość postępowań oraz zagadnienia związane z efektywną kontrolą sądową, głównie na etapie egzekwowania wyroków.

Po omówieniu zasad stosowania prawa unijnego, adw. Marcin Mrowicki z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawił wybrane orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, podkreślając, iż każdy z tych wyroków ma swoje źródło w pytaniu prejudycjalnym sądu krajowego. Wskazał, iż w wyroku w sprawie C-664/15, Protect Natur-, Arten- und Landschaftsschutz Umweltorganisation Trybunał orzekł, że krajowe organizacje działające na rzecz ochrony środowiska powinny mieć prawo zakwestionowania przed sądem decyzji o pozwoleniu na realizację przedsięwzięcia zagrażającego stanowi wód. Ponadto, w tym wyroku wyjaśniono, że art. 9 ust. 3 Konwencji „interpretowany w związku z Art. 47 Karty Praw Podstawowych nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia skutecznej ochrony sądowej praw przyznanych na mocy prawa UE, w szczególności przepisów prawa o ochronie środowiska”.

Druga część szkolenia miała na celu omówienie dostępu do procedur odwoławczych w sprawach dotyczących dostępu do informacji o środowisku, decyzji związanych z ocenami oddziaływania na środowisko oraz w sprawach innych decyzji z zakresu ochrony środowiska. Radca prawny Magdalena Bar wskazała na główne problemy związane z polskim systemem przepisów o dostępie do informacji o środowisku. Podkreślała, że zgodnie z polskim prawem w każdym przypadku przed odmową udostępnienia informacji o środowisku, trzeba rozważyć czy interes społeczny przemawiający za udostępnieniem informacji nie przeważa nad interesem ochrony – w ślad za dyrektywą w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska oraz Konwencją z Aarhus. W swoim drugim wystąpieniu omówiła ona przedmiotowy i podmiotowy zakres stosowania art. 9 ust. 3 Konwencji z Aarhus oraz wskazała na te uregulowania w polskim prawie, które mogą prowadzić do niezgodności z tych przepisem, jak np. całkowity brak możliwości zaskarżania przez organizacje ekologiczne planów i programów.

Na temat problemów związanych z implementacją art. 9 ust. 2 Konwencji z Aarhus do polskiego prawa mówił dr Jerzy Jendrośka. Wskazał on sześć głównych obszarów niezgodności polskiego prawa z postanowieniami Konwencji: podejście do koncepcji strony postępowania (ograniczające prawa dzierżawców i najemców), ograniczenia zakresu stron, wymagania dotyczące „organizacji ekologicznych”, legitymacja procesowa organizacji ekologicznych wobec tzw. decyzji screeningowych, zakres kontroli sądowej (z uwagi, iż sąd administracyjny nie dokonuje merytorycznej oceny raportu o oddziaływaniu danego przedsięwzięcia na środowisko, lecz tylko kontroluje ustalenia faktyczne dokonane przez właściwe organy) oraz efektywność kontroli sądowej (podejście do wykonalności decyzji środowiskowej).

Towarzysząca szkoleniu dyskusja dotyczyła głównie dostępu do procedur odwoławczych w sprawach dotyczących dostępu do informacji o środowisku w Polsce. Zagadnieniem, które wzbudzało najwięcej kontrowersji był sposób zapewnienia procedury odwoławczej – administracyjnej i sądowej – w przypadku niewłaściwie wyliczonej opłaty. Również włączenie się organizacji ekologicznych do postępowania administracyjnego na podstawie art. 31 Kodeksu postępowania administracyjnego było przedmiotem dyskusji, w czasie której pracownicy SKO wskazywali na praktyczne problemy związane z tym artykułem.

W trakcie szkolenia zostały wskazane założenia i cele projektu „Prawo na rzecz bardziej zielonej Europy”, jak również omówiony został komunikat Komisji w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie ochrony środowiska (2017/C 275/01). Wszystkich zainteresowanych informacjami o projekcie oraz kolejnymi szkoleniami zapraszamy do kontaktu z Małgorzatą Kwiędacz-Palosz z Fundacji ClientEarth. Adres: mkwiedacz@clientearth.org.

Prezentacje ze spotkania w dniu 28.05.2019 r. dostępne są tutaj.