Dyskusja wokół projektu tzw. specustawy węglowej

Kontrowersyjny projekt tzw. specustawy węglowej, umożliwiający ekspresowe otwieranie nowych kopalni węglowych poza jakąkolwiek kontrolą ze strony obywateli, nie był poddany konsultacjom społecznym. Dlatego spotkaliśmy się w gronie prawników, przedstawicieli administracji publicznej i organizacji pozarządowych, żeby omówić jego charakter i konsekwencje.

W dniu 14 października 2019 r. odbyło się siódme seminarium poświęcone dostępowi do wymiaru sprawiedliwości w sprawach środowiskowych. Celem spotkania była analiza zgodności z prawem polskim, unijnym i międzynarodowym zmian zaproponowanych w projekcie nowelizacji prawa geologicznego i górniczego (druk sejmowy nr 3818), czyli tzw. specustawy węglowej. Rozważano w jaki sposób powoływanie się przez autorów projektu na tzw. bezpieczeństwo surowcowe Polski ograniczyło wynikające z Konwencji z Aarhus gwarancje udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Prelegenci (r.pr. Miłosz Jakubowski z Fundacji Frank Bold, r.pr. Beata Filipcova oraz Małgorzata Kwiędacz i adw. Janusz Buszkowski z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi) przybliżyli uczestnikom zmiany proponowane przez projekt tzw. specustawy węglowej, zwracając jednocześnie uwagę na jej niezgodność z Konstytucją oraz prawem unijnym (dyrektywą OOŚ i SOOŚ) i międzynarodowym (Konwencją z Aarhus). Uczestnicy byli zgodni, że projekt uderza w ideę samorządności, gdyż uniemożliwia władzom lokalnym podejmowanie decyzji w sprawach, które leżą w ich gestii.

Dyskusja rozpoczęła się od samego sposobu procedowania projektu ustawy. Biorąc pod uwagę, iż jest to poselski projekt ustawy nie był on poddany konsultacjom społecznym, co już na etapie prac legislacyjnych wyklucza społeczeństwo. Zastanawiano się czy ten tryb legislacyjny nie powinien zostać zarezerwowany dla ściśle określonych projektów. Wskazywano również na problematykę tzw. specustaw, które często ograniczają udział społeczeństwa i jego prawa, co może powodować ich niezgodność z art. 8 Konwencji z Aarhus gwarantującym udział społeczeństwa w przygotowywaniu przepisów wykonawczych lub powszechnie obowiązujących aktów normatywnych.

Uczestnicy wskazywali również na lakoniczność uzasadnienia projektu, a zwłaszcza na stwierdzenie, iż projekt ustawy „nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej”. Tymczasem jednym ze skutków ustawy będzie to, że strategiczna ocena oddziaływania na środowisko przeprowadzana w ramach procedury przyjmowania planu miejscowego stanie się iluzoryczna, a przez to niezgodna ze standardami unijnymi.

Seminarium jest częścią projektu „Prawo na rzecz bardziej zielonej Europy” finansowanego przez Komisję Europejską w ramach programu LIFE. Projekt ma na celu lepszą implementację i stosowanie prawa ochrony środowiska.