Analiza implementacji i stosowania Rozporządzenia EUTR w Polsce

Wylesianie kojarzy się najczęściej z lasami deszczowymi Ameryki Południowej, Afryki i Azji, ale masowe wycinki i nielegalne pozyskiwanie drewna są także problemem UE. Nielegalny wyrąb Puszczy Białowieskiej jest dosadnym przykładem na to, że praktyka ta ma się dobrze także i w Polsce – pomimo istnienia prawa UE, które ma jej przeciwdziałać.

Rozporządzenie UE ustanawiające obowiązki podmiotów wprowadzających do obrotu drewno i produkty z drewna z dnia 20 października 2010 r. (EUTR) jest głównym narzędziem prawnym UE przeciwko nielegalnemu pozyskiwaniu drewna. Nakłada ono na przedsiębiorstwa drzewne obowiązek weryfikacji, czy drewno, które sprzedają na terenie UE, pochodzi z legalnego źródła. EUTR zobowiązuje także właściwe organy krajowe do kontroli, czy przedsiębiorstwa drzewne wywiązują się ze swoich obowiązków. W Polsce takim organem jest Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ), zaś największym przedsiębiorstwem drzewnym podlegającym przepisom EUTR – Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe”.

Polska wydaje się idealnym krajem do badania, czy EUTR spełnia swoją rolę. W naszym kraju istnieje unikalna struktura zarządzania lasami, w której prawie 80% lasów – zajmujących ponad jedną czwartą powierzchni – jest zarządzanych przez Lasy Państwowe. W rezultacie podmiot państwowy jest dostawcą ponad 90% drewna na rynek krajowy i tym samym największym przedsiębiorcą drzewnym w Polsce, który podlega wymogom EUTR. Co więcej, Lasy Państwowe mają na swoim koncie historię niewłaściwego zarządzania lasami: prowadzona przez nie wycinka w Puszczy Białowieskiej została uznana przez Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) za niezgodną z unijnymi przepisami dotyczącymi ochrony przyrody, a działalność podmiotu w zakresie pozyskiwania drewna w innych częściach Polski (m.in. w Puszczy Karpackiej) była również szeroko krytykowana zarówno przez opinię publiczną, jak i środowiska naukowe. Można by więc przypuszczać, że właściwe organy kontroli środowiskowej powinny być szczególnie zainteresowane sprawdzeniem, czy Lasy Państwowe wypełniają swoje obowiązki wynikające z EUTR. Wydaje się jednak, że tak nie jest, a nieskuteczność kontroli IOŚ nad Lasami Państwowymi – głównym przedsiębiorstwem drzewnym w Polsce – wpływa na jakość kontroli krajowego rynku drewna jako całości.

Analiza została zaktualizowana w maju 2023 r.