ClientEarth
25 stycznia 2023
Czy miasto/gmina, w której jest zanieczyszczone powietrze, może legalnie pobierać opłatę miejscową od odwiedzających?
Z rozporządzenia oraz z orzecznictwa polskich sądów administracyjnych wynika, że rada gminy nie może zdecydować o pobieraniu opłaty miejscowej, jeśli jakość powietrza w strefie, w której położona jest miejscowość, nie spełnia norm czystości powietrza. Rada gminy powinna także zaprzestać pobierania opłaty, jeśli jakość powietrza w strefie spadnie poniżej normy.
Nie chcę płacić opłaty miejscowej w zanieczyszczonej miejscowości. Co mogę zrobić?
Niestety, jeśli dla danej miejscowości obowiązuje uchwała rady gminy wprowadzającą taką opłatę, osoby w niej przebywające zobowiązane są do jej uiszczenia. Przed zaplanowanym pobytem możesz wystąpić do organów podatkowych (organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest: wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta) z wnioskiem o indywidualną interpretację podatkową. Organ orzeknie wówczas, czy masz obowiązek uiszczenia opłaty. Możesz także wystąpić do gminy o uchylenie opłaty z powodu zanieczyszczenia powietrza. Jeśli gmina nie podejmie działania, możesz złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Kolejnym działaniem może być zwrócenie się do organu nadzoru – wojewody – o podjęcie działań nadzorczych nad działaniem gminy pobierającej opłatę mimo zanieczyszczenia powietrza w strefie.
Czy mogę domagać się zwrotu poniesionej opłaty miejscowej?
Zwrot poniesionej opłaty miejscowej możliwy jest tylko w razie uprzedniego uchylenia uchwały rady gminy wprowadzającej taką opłatę. Uchwały zostały uchylone np. w Zakopanem, Szczyrku czy Toruniu. Jeśli chcesz zwrotu opłaty, możesz złożyć wniosek do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o stwierdzenie nadpłaty opłaty miejscowej, ponieważ w myśl przepisów Ordynacji podatkowej nadpłatą jest m.in. nienależnie pobrana opłata miejscowa.
Co to jest opłata klimatyczna?
Opłatą klimatyczną potocznie określane są opłata miejscowa lub uzdrowiskowa. Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych, które przebywają dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych: (i) w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach, (ii) w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status obszaru ochrony uzdrowiskowej na zasadach określonych w ustawie o lecznictwie uzdrowiskowym, za każdą rozpoczętą dobę pobytu. Opłata uzdrowiskowa jest to opłata pobierana od osób fizycznych, które przebywają dłużej niż dobę w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status uzdrowiska na zasadach określonych w ustawie o lecznictwie uzdrowiskowym, za każdą rozpoczętą dobę pobytu.
Czy pobieranie opłaty uzdrowiskowej w zanieczyszczonym uzdrowisku jest legalne?
W odróżnieniu od opłaty miejscowej, opłata uzdrowiskowa może być pobierana tak długo, jak dana miejscowość posiada status uzdrowiska. W konsekwencji, zła jakość powietrza nie powoduje, że dana miejscowość automatycznie traci podstawę prawną do jej pobierania. Do tego potrzebna jest decyzja Rady Ministrów o pozbawieniu obszaru statusu uzdrowiska. Na razie żadne z uzdrowisk, mimo wieloletnich zaniedbań w zakresie jakości powietrza, nie utraciło statusu uzdrowiska z tej przyczyny.
Skoro Najwyższy Sąd Administracyjny wydał wyrok zakazujący pobierania opłaty miejscowej w zanieczyszczonym Zakopanem, to dlaczego miasto nadal pobiera opłatę?
Najwyższy Sąd Administracyjny (w wyroku z dnia 15 marca 2018 r., sygn. II FSK 3579/17) przyznał skarżącemu turyście rację stwierdzając, że Zakopane nie może pobierać opłaty z uwagi na przekroczenia norm jakości powietrza w strefie. Sąd stwierdził nieważność uchwały Rady Miasta Zakopane z dnia 27 marca 2008 r. nr XXII/250/2008, na podstawie której Zakopane wprowadzało opłatę miejscową.. Pomimo wyroku stolica Tatr wciąż obciąża odwiedzających za pobyt. Władze Zakopanego twierdzą, że pobieranie opłaty miejscowej jest nadal możliwe na podstawie: (i) rozporządzenia Wojewody Małopolskiego nr 227/a z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie ustalenia w województwie małopolskim miejscowości, w których pobierana jest opłata miejscowa, które obowiązywało przed przyjęciem uchwały dnia 27 marca 2008 r., oraz (ii) uchwały Rady Miasta Zakopane nr XV/245/2015 z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie opłaty miejscowej. W ocenie ClientEarth działania władz Zakopanego są niezgodne z prawem.
Jakie konsekwencje może ponieść gmina, która nielegalnie pobiera opłatę miejscową?
Odpowiedzialność gminy jest w tym zakresie bardzo ograniczona. Jedną z konsekwencji jest powstanie obowiązku zwrotu przez gminę kwoty w wysokości uiszczonej przez konkretne osoby opłaty miejscowej. Aby było to możliwe, w pierwszej kolejności musi jednak dojść do formalnego stwierdzenia nieważności (z mocą wsteczną) uchwały rady gminy, na podstawie której pobierana jest opłata miejscowa. Dopiero w takiej sytuacji osoba, która uiściła opłatę miejscową, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty, o czym mowa w pytaniu 3. powyżej.
Czy ClientEarth wspiera osoby, które chciałyby zaskarżyć nielegalny pobór opłat w zanieczyszczonych miejscowościach?
ClientEarth prowadzi od ponad dekady działania na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce. Jednym z nich jest prowadzenie tzw. postępowań strategicznych, tj. takich, które mają doprowadzić nie tylko do wyegzekwowania praw jednostki biorącej udział w postępowaniu, ale także, szerzej, do trwałych zmian w polskim systemie prawnym. ClientEarth nie prowadzi jako takiego doradztwa prawnego na rzecz osób indywidulanych.