Czysty węgiel nie istnieje

Greenwashing (ekościema) nie jest niczym nowym, ale przybrał na sile, odkąd znacznie zwiększyło się zainteresowanie konsumentów i konsumentek produktami wytwarzanymi w sposób odpowiedzialny ekologicznie i społecznie. Podczas decyzji zakupowych ludzie coraz częściej biorą pod uwagę kwestie ochrony środowiska. Firmy mają więc realną zachętę finansową, aby sprawiać wrażenie zrównoważonych i świadomych społecznie.

Greenwashing polega na tym, że firma wykorzystuje reklamę i komunikację zewnętrzną, aby sprawiać wrażenie bardziej przyjaznej dla klimatu i środowiska niż jest w rzeczywistości. Jest to również technika stosowana przez niektóre firmy, aby odwrócić uwagę konsumentów od faktu, że ich model biznesowy i działania w rzeczywistości powodują wiele szkód środowiskowych.

Mylące przekazy można znaleźć reklamach, materiałach sponsorowanych, przekazach marketingowych, w mediach i na portalach społecznościowych.

Tak: termin greenwashing bywa tłumaczony na język polski jako „ekościema” lub „zielone kłamstwo”. Na naszej stronie posługujemy się zamiennie terminem greenwashing lub ekościema.

W grudniu 2019 roku ClientEarth zwróciła uwagę opinii publicznej na greenwashing obecny w kampanii promocyjnej giganta paliwowego – firmy BP. Kampania promocyjna – największa w historii koncernu – eksponowała wątki związane z energią odnawialną oraz promowała gaz ziemny (paliwo kopalne, które przyczynia się do kryzysu klimatycznego) jako paliwo gwarantujące „czystsze spalanie”. Tymczasem w 2019 roku aż 96% wydatków firmy obejmowało właśnie paliwa kopalne (ropę i gaz). W skardze wniesionej do punktu kontaktowego OECD w Zjednoczonym Królestwie,  ClientEarth odwołała się do Wytycznych OECD dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych argumentując, że firma wprowadza konsumentów i konsumentki w błąd. Po interwencji ClientEarth, koncern BP wycofał swoją kampanię promocyjną.

W marcu 2021 r. Fundacja ClientEarth złożyła do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zawiadomienie o podejrzeniu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów korzystających z węgla typu „ekogroszek”.

W kwietniu 2021 r., działając w imieniu Fundacji ClientEarth,  Kancelaria Rö Radwan-Röhrenschef Petruczenko Tokarzewska złożyła pozew przeciwko jednemu z wiodących na polskim rynku przedsiębiorstw sprzedających węgiel do ogrzewania gospodarstw indywidualnych typu „ekogroszek”. ClientEarth wezwała firmę do zaniechania nieuczciwej praktyki rynkowej polegającej na sprzedaży nieekologicznego opałowego produktu węglowego pod nazwą zawierającą przedrostek „eko” oraz o zaprzestanie stosowania wprowadzających w błąd działań promocyjnych, które mogą sugerować, iż spalanie węgla może być przyjazne dla środowiska.

Niektórzy producenci węgla przeznaczonego do ogrzewania domów stosują w nazwie przedrostki ”eko” czy określenia takie jak „ekologiczny” lub „przyjazny dla środowiska”. Dość powszechną praktyka jest też umieszczanie na opakowaniach węgla "ekogroszku" zielonych listków, zwierząt oraz innych motywów, które kojarzą się z przyrodą. Z badanie, które na zlecenie naszej Fundacji wykonała pracownia badawcza Kantar wynika, że aż 43% respondentów korzystających z "ekogroszku" uważa go za produkt ekologiczny. Co więcej, aż 66 proc. osób ogrzewających swoje domy węglem jest przekonanych, że jego spalanie może być przyjazne lub neutralne dla środowiska, jeśli używa się produktu wysokiej jakości. Tymczasem spalanie węgla jest szkodliwe zarówno dla ludzkiego zdrowia, jak i klimatu.

W trakcie spalania węgla, do powietrza przedostają się szkodliwe substancje. Pyły PM10 i PM2.5 mogą powodować choroby układów krążenia i oddechowego oraz zatory mózgu. Benzoapiren, który również powstaje wskutek spalania węgla, znajduje się na liście substancji rakotwórczych. Nawet niewielkie stężenia tych substancji w powietrzu mogą szkodzić w zdrowiu, a Polska wciąż jest na liście najbardziej zanieczyszczonych krajów w Europie. Europejska Agencja Śrdowiska szacuje, że każdego roku, z powodu zanieczyszczenia powietrza, umiera przedwcześnie ponad 40 tys. osób w Polsce.